Hooggevoeligheid of HSP (Hoog Sensitieve Persoonlijkheid, in het Engels Highly Sensitive Person) is een aangeboren eigenschap. Tot enkele jaren geleden had nog nooit iemand van HSP of hooggevoeligheid gehoord. Dat veranderde nadat de Amerikaanse psychotherapeute Elaine Aron eind jaren negentig ontdekte dat het zenuwstelsel bij zo'n twintig procent van alle mensen (gelijkelijk verdeeld onder mannen en vrouwen) anders functioneert dan gebruikelijk.

"Dat is geen kronkel, of een gebrek", zegt Aron in een van haar boeken over hooggevoeligheid. "HSP'ers zijn geboren met een zenuwstelsel dat genetisch zo is ontworpen dat het gevoeliger is voor details. Hooggevoelige mensen worden daardoor onvermijdelijk sneller overvoerd door gebeurtenissen van buitenaf."

Wanneer je overvoerd wordt door prikkels, zal je lichaam daar op reageren. Vergelijk het met je fysieke reactie onder extreme omstandigheden: hevig verliefd op de kermis in de achtbaan zitten terwijl je net een frietje oorlog hebt genuttigd...

Veel hooggevoelige mensen kennen de verschijnselen: zweten, trillen, bevende handen, spierspanning, blozen of het gevoel dat je maag zich omdraait. Alleen wordt die reactie bij HSP'ers veroorzaakt door bijvoorbeeld een kleurige poster aan de wand of het onverwachte geluid van een tractor tijdens een fietstochtje.

"Ik ben helemaal niet verlegen of ongezellig"
Overvoerd worden kan plaatsvinden op allerlei gebied. Als HSP'er kun je kleuren, muziek en emoties intenser ervaren dan 'laaggevoeligen'. Het kan ook zijn dat je stemmingen van anderen snel oppikt of dat je seks en intimiteit heftiger ervaart dan mensen die niet hooggevoelig zijn.

Hoe hoogggevoeligheid zich uit, verschilt van persoon tot persoon. In het algemeen geldt in ieder geval dat je als hooggevoelige een intenser gevoelsleven hebt dan gemiddeld: hogere toppen, maar ook diepere dalen, veroorzaakt door kleine veranderingen.

Hooggevoeligheid is van alle tijden. Wie kent niet het eeuwenoude sprookje over de prinses op de erwt. Door twintig matrassen heen voelde een jong meisje dat onderdak zocht op een paleis nog de erwt die onder de matrassen lag. "Een prinsesje", concludeerde de koningin in het sprookje meteen. Nu weten we wel beter. Het meisje in kwestie was gewoon hooggevoelig.

Wanneer je hooggevoelig bent, ervaar je de dingen in het dagelijks leven dus anders. Dat kan best wel lastig zijn. Dingen die voor een 'normaal' mens niets bijzonders zijn, kunnen voor een HSP'er behoorlijk wat impact hebben.

Anine Vermeulen is hooggevoelig. Overvoerd worden door alle indrukken die binnenkomen, kent zij maar al te goed. "Ik heb altijd een hekel gehad aan grote feesten. Ik voelde me daar niet op mijn gemak en kroop het liefst weg in een hoekje. Soms was ik na afloop echt ziek vanwege de vele indrukken die ik te verwerken kreeg. Mensen vonden me verlegen en ongezellig. Maar ik wist dat dat niet klopte. Ik ben helemaal niet verlegen of ongezellig."

Herkenning maakt het leven makkelijk
Veel mensen ervaren een gevoel van herkenning wanneer zij voor het eerst over HSP en hooggevoeligheid lezen. Mensen hebben vaak jarenlang met het gevoel rondgelopen 'een tikkeltje vreemd' te zijn, er net niet bij te horen of een buitenbeentje te zijn.

Anine vertelt dat dat gevoel veranderde met informatie over HSP: "Heel veel dingen vielen op dat moment op hun plaats. Ik ontdekte dat ik meer signalen oppikte en meer dingen ervaarde dan andere mensen. Nu ik weet dat ik hooggevoelig ben, sta ik heel anders in het leven. Ik begrijp meer van mijzelf en reageer daardoor ook anders. Ik ben nu bijvoorbeeld voorzichtiger in een groep.

Als ik nu in een groep ben en ik zie dat iemand zich ongemakkelijk voelt, dan stap ik daar niet meteen op af. Dat deed ik vroeger wel. Als HSP'er zie ik heel snel of mensen zich onzeker voelen in een groep, maar als ik ze daar vervolgens op aansprak om ze te helpen, dan werd dat heel vaak als confronterend ervaren. Veel mensen voelden zich dan aangevallen. Nu begrijp ik dat veel mensen proberen te verbergen dat zij zich ongemakkelijk voelen."

Boeken en websites over hooggevoeligheid mogen zich verheugen in een enorme belangstelling. Want hoeveel verschillende aspecten van hooggevoeligheid er ook mogen zijn: de herkenning is universeel.

Suzanne Unck: "Ik bezocht een tijdje geleden een lezing over HSP. Er zaten 200 mensen in een zaal. Een deur klapperde. Normaal gesproken ben ik dan de enige die daar helemaal geirriteerd door raakt. Nu hoorde je driekwart van de zaal zuchten."

Volgens Susan Hart, schrijfster van het boek 'Leven met hooggevoeligheid', heeft die herkenning een duidelijke functie. "Ik heb gemerkt dat de meeste hooggevoeligen het niet belangrijk vinden om bij een groep te horen; 'wij, de hooggevoeligen', maar dat zij wel waarde hechten aan wat eruit voortvloeit: acceptatie voor wie zij in wezen zijn. Herkenning is vooral een bevestiging van het bestaansrecht."

Die herkenning en erkenning leidt er vervolgens toe dat het leven eenvoudiger te hanteren wordt. Suzanne Unck: "Ik kan makkelijker met mijzelf omgaan nu ik weet dat ik hooggevoelig ben. Ik oordeel ook niet meer zoveel over mijzelf. Ik zeg niet meer tegen mezelf dat ik mij niet zo moet aanstellen, wanneer dingen heftig bij mij binnenkomen. Ik weet nu waar het vandaan kom en kan mijzelf daardoor ook veel beter accepteren."

"Als ik nu naar een groot feest ga," zegt Anine Vermeulen, neem ik iemand mee op wie ik kan vertrouwen zodat ik me prettiger voel. Of ik spreek met mijzelf af dat ik maar een uurtje ga, zodat ik het aankan."

Sneller geboeid, sneller vermoeid
De Westerse samenleving met al haar prikkels lijkt niet echt een ideale leefomgeving voor mensen die hooggevoelig zijn. Overal is lawaai, waar mensen zijn is drukte en in winkels word je overvoerd met felle kleuren die de aandacht trekken. De hele wereld lijkt wel te bestaan uit dingen die oorverdovend krijsen om aandacht.

Voor HSP'ers is het dus zaak om te voorkomen dat ze te lang en te veel blootstaan aan prikkels van buiten. Een rustig ingericht en opgeruimd huis kan bijvoorbeeld noodzaak zijn om een veilige plek te hebben. Susan Hart pleit voor 'balans door middel van gematigdheid'. "Extreme schommelingen werken verstorend, maar een kleine mate van schommeling is nodig om te leven. Of ze nu willen of niet: hooggevoelige mensen krijgen eerder te maken met belastende ervaringen.

Omdat hooggevoeligen eerder stress en opwinding ervaren, zullen ze ook sneller met een terugslag te maken krijgen. Als je daar rekening mee houdt, kun je het makkelijker accepteren en zal die terugslag eerder wegebben. Balans vinden is verder een kwestie van weten wat je uit balans brengt.

Een hooggevoelig persoon kan bijvoorbeeld zo sterk opgaan in een ervaring of in een ander mens, dat hij zichzelf erin verliest. Iedere hobbel merk je op. Iedere emotie voel je. Door zoveel te zien, te ruiken, maar vooral te voelen, ben je als hooggevoelige sneller geboeid en sneller vermoeid."

In haar boek benadrukt Susan Hart dat hooggevoeligheid geen last hoeft te zijn, maar dat het je juist veel extra's biedt.

"Voor mijzelf is hooggevoeligheid een mogelijkheid om meer gebalanceerd en gelukkiger te worden", legt zij uit. "Hooggevoeligheid is voor mij een kracht geworden die ik in verschillende levensgebieden inzet. Ik ben shiatsu-therapeute. Via taoisme en zen-boeddhisme heb ik geleerd om gebalanceerd en kalm te zijn. Daarmee leerde ik een staat van 'zijn' kennen waarmee ik mijn hooggevoeligheid kon kanaliseren en waarmee ik mijn hooggevoeligheid tot een gave kon maken. Ik heb geleerd beter te leren luisteren naar mijn lichaam."

Accepteer jezelf en de wereld
'Luisteren naar je lichaam' is een zienswijze die door HSP'er Suzanne Unck aan alle kanten onderstreept wordt. Suzanne richtte twee jaar geleden, na haar tweede burn-out, het bedrijfje Suus & Co op. Met Suus & Co richt Suzanne zich met name op de coaching en begeleiding van hooggevoelige vrouwen die in een burn-out terecht komen.

Suzanne: "Ik richt me vooral op meiden zoals ikzelf: hoogopgeleid en hooggevoelig. Het lijkt erop dat burn-out meer voorkomt onder hooggevoelige mensen. Dat is eigenlijk wel logisch. Als HSP'er ben je geneigd om je meer op anderen te richten en jezelf en je eigen grenzen sneller te vergeten. Wanneer je opgebrand raakt, is het belangrijk om allereerst rust te creëren", legt Suzanne uit.

"Dat geldt eigenlijk voor iedereen die in een burn-out terecht komt, maar voor hooggevoelige mensen is dat nog belangrijker. Je moet leren om je hooggevoeligheid niet in te zetten voor anderen, maar voor jezelf.

"Dat klopt", beaamt Susan Hart. "Juist omdat hooggevoeligen zo gevoelig zijn, maar ook omdat ze door hun eigenschap vaak hele trouwe en hardwerkende werknemers zijn, kunnen ze zichzelf in hun werk nogal eens voorbij lopen."

Volgens Susan zijn de hoge eisen die hooggevoeligen aan zichzelf en hun omgeving, een belangrijke stressfactor. "Als je alles te goed wilt doen, ben je nooit tevreden. Laat dingen die bij iemand anders horen bij die ander en geef geen ongewild advies. Accepteer dat jij, de ander en de wereld niet perfect zijn."

Suzanne Unck: "Het gaat er niet om wat anderen van jou verwachten, maar wat je zelf werkelijk wilt. Dat is de beste tip die ik hooggevoelige mensen kan geven: oordeel niet en luister naar jezelf. Doe wat goed voelt. Je moet leren luisteren naar de signalen die je lichaam en je geest je geeft en daar ook naar handelen. "Wat wil ik nou echt?" Die vraag is voor hooggevoelige mensen zo ongelooflijk belangrijk. Je moet leren om echt voor jezelf te zorgen. En dan draait het erom dat je dat ook blijft doen. Je moet jezelf belangrijk blijven vinden."

Literatuur:
- Hoog Sensitieve Personen, hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt, Elaine N. Aron, Uitgeverij Archipel
- Hoog Sensitieve Personen in de liefde, hoe ga je om met relaties als de wereld je overweldigt, Elaine N. Aron, Uitgeverij Archipel
- Het hoogsensitieve kind, help je kinderen op te groeien in een wereld die hen overweldigt, Elaine N. Aron, Uitgeverij Archipel
- Hooggevoeligheid als uitdaging, Marian van den Beuken, Uitgeverij Ankh-Hermes
- Hooggevoeligheid als levenskunst, Marian van den Beuken, Uitgeverij Ankh-Hermes
- Leven met Hooggevoeligheid, Susan Marletta-Hart, Uitgeverij Ten Have

<<< Terug naar artikelenoverzicht over HSP<<<